سازهای زهی زخمه ای

سازهای زهی زخمه ای، سازهایی هستند که در آن ها نوازنده با زخمه زدن روی سیم ها، آن ها را مرتعش کرده و در نتیجه صوت موسیقی انتشار می یابد. زخمه زدن گاهی با انگشت یا ناخن انگشت و گاهی با مضراب صورت می گیرد. صدای سازهای زهی زخمه ای معمولاً مانایی کمی دارد. یعنی صداپس از تولید، مدت بسیار کوتاهی ادامه می یابد. هرچه زیرایی صدای حاصله بیشتر باشد (صدا نازک تر باشد) این ماندگاری کم، کوتاه تر هم می شود.

در این دسته از سازها، معمولاً چند سیم وجود دارد که هر سیم می تواند محدوده صوتی مشخصی را تولید کند. برای تولید نت های هر سیم، نوازنده محل مشخصی از سیم را روی صفحه انگشت گذاری لمس میکند؛ به طوری که سیم به صفحه انگشت گذاری بچسبدو سپس به سیم زخمه می زند. با این کار طول قسمت مرتعش سیم کوتاه تر می شود. در نتیجه صدای حاصله به مقدار مشخصی زیر تر می گردد. این مقدار مشخص به محلی که انگشت نوازنده روی سیم گرفته است بستگی دارد.

سازهای زهی زخمه ای ایرانی

سازهای زهی زخمه ای عمدتاً ریشه ی شرقی دارند. به همین دلیل در بین سازهای ایرانی، این دسته از سازها بسیار محبوب و شناخته شده هستند. حتی ساز گیتار که اصالتاً اسپانیایی است، وجود پسوند تار نشان می دهد این ساز ریشه شرقی دارد. نام و توضیحات مختصری درباره مهمترین سازهای زهی زخمه ای ایرانی در ادامه آورده شده است. برای آشنایی بیشتر با هر ساز، روی نام آن کلیک کنید.

تار

ساز تار یکی از سازهای ملی ایرانی است. این ساز دارای 6 سیم است که دو به دو با هم کوک می شوند. یعنی سیم 1و2 – 3و4 – 5و6 یک صدای واحد راتولید می کنند. این کار برای آن است که حجم صدای ساز افزایش یابد. هم چنین ساز تار 6 گوشی دارد که با آن ها سیم ها کوک می شوند. دو کاسه در پایین دارد که کاسه کوچک تر نقاره نام دارد. روی دسته ساز، تعداد 28 پرده وجود دارد. نوازنده برای اجرای نت های مختلف روی هر سیم، انگشت خود را نزدیکی پرده مربوط به آن سیم قرار می دهد. تار معمولاً یا مضرابی فلزی اجرا می شود. (برای توضیحات بیشتر، روی نام ساز کلیک کنید)

همچنین ساز تار هم خانواده ای به نام بم تار دارد که صدای آن شبیه به تار است. با این تفاوت که صداهای بم تولید می کند.

ببینید>>>>>>>> اجرای تار توسط استاد کیوان ساکت

سه تار

سه تار نیز یک ساز ملی است که از جمله سازهای قدیمی ایرانی به شمار می رود. این ساز بر خلاف اسم خود، دارای 4 سیم است. سیم های سوم و چهارم آن همزمان با هم نواخته می شوند. نت های یکسانی را نیز می نوازند. با این تفاوت که صدای آن ها یک اکتاو فاصله دارد (برای آشنایی با مفهوم اکتاو، زیرایی نت های موسیقی را ببینید). تعداد پرده ها و وحدوده صوتی سه تار شبیه تار است. با این تفاوت که سه تار با انگشت سبابه (ناخن) نواخته می شود و نه مضراب. هم چنین حجم و جنس صدای سه تار کمی سبک تر و ظریف تر است. با این حال رنگ صدای تار و سه تار بسیار به هم شبیه است.

ببینید >>>>>>>>> دانستنی های جالب درباره ساز سه تار

تنبور

همانطور که در تصویر می بینید، تنبور سازی ظاهری شبیه به سه تار دارد. با این تفاوت که کاسه تنبور بزرگ تر است. این ساز ملی دارای 3 سیم است که دو سیم آن اصلی است. سیم دیگر که واخوان نامیده می شود، بیشتر نقش اجرای نت های تزئینی دارد. نت هایی که به موسیقی حجم می دهند. تنبور سازی بسیار قدیمی است و تاریخچه آن به بیش از هزار سال قبل بر میگردد. این ساز همانند سه تار با ناخن نواخته می شود. با این تفاوت که سه یا چهار انگشت همزمان زخمه می زنند. معمولا پرده های تنبور طوری قرار داده می شوند که نیم پرده قابل اجرا نباشد. تکنیک شُر از تکنیک های اصلی این ساز است.

ببینید>>>>>>> اجرای تنبور در گروه نوازی

سایر

بربط (عود)، تاریا، دوتار، چنگ، سلانه، دیوان، شور انگیز، بنجو

سازهای زهی زخمه ای غیر ایرانی

گیتار، هارپ، لوت، ماندولین، گیتار بیس، سی تار، بالالایکا